WIE WAS DANTE ALIGHIERI?
Dante Alighieri (1265 – 1321) is zonder twijfel het grootste literaire genie dat
Italië door de eeuwen heen heeft voortgebracht. Zijn moeilijk te overschatten
betekenis, in culturele maar ook historische zin, reikt tot de dag van vandaag;
vandaar zijn onbetwiste status als een van de reuzen van de wereldgeschiedenis.
Onsterfelijke roem als schrijver verwerft Dante omstreeks 1320 met het
verschijnen van “La Divina Commedia”, “De goddelijke komedie”. Dit in alle
opzichten tijdloze meesterwerk viert volgend jaar zijn 700 ste (!) verjaardag. Het
is een van de weinige grote werken uit de wereldliteratuur dat zoveel eeuwen
later nog altijd over de hele wereld nieuwe lezers vindt. Naast virtuoos dichter
en schrijver, toont de Toscaan in dit werk ook zijn niet geringe kwaliteiten van
filosoof, astronoom en mysticus. “De goddelijke komedie” is bovendien van een
ongeëvenaarde schoonheid; de rij van beroemde kunstenaars die het, de eeuwen
erna tot in onze tijd, heeft geïnspireerd is eindeloos.
Waarom dit werk míj zo raakt, als theatermaker en als mens, ligt in de manier
waarop Dante deze zoektocht naar schoonheid en troost, in de kunst en in de
filosofie, beschrijft ….. zo beeldend en zo persoonlijk. Bovendien leest het vaak
als een superieur toneelscript. De rijke verbeelding maakt het tot een
levensechte zoektocht, zoals die van Odysseus en Aeneas, waarmee Dante in de
voetsporen van de grote dichters Homerus en Vergilius treedt. En net als bij zijn
beroemde voorgangers slaagt hij er perfect in zijn verhaal zo’n tijdloos karakter
te verlenen, dat je het moeiteloos over alle eeuwen heen kunt tillen, tot in onze
tijd. Als moderne filosofische, spirituele en psychologische inspiratiebron is “De
goddelijke komedie” onuitputtelijk.
De eeuw van Dante is niet minder waanzinnig dan de onze: Grote conflicten en
langdurige oorlogen, terroristische aanslagen, corrupte ambtenaren en politici,
de graaicultuur van de machthebbers en de kerk, grote volksverhuizingen. Het
centrale gezag begint uiteen te vallen. Net als zovelen verliest ook Dante in de
groeiende chaos zijn greep op de wereld om hem heen. Maar hij ziet voor dit
alles een veel dieper liggende oorzaak: het wegvallen van een morele orde.
Het hoofdpersonage van “De goddelijke komedie” is Dante zelf. Aan de hand
van zijn eigen ervaringen neemt hij ons mee op een tocht ten prooi aan
verwarring en wanhoop, over zijn eigen ego, zijn zucht naar roem, zijn hebzucht
en ijdelheid, op zoek naar inzicht en bevrijding.
Dante schrijft “La Divina Commedia” rond zijn veertigste, een kritieke fase in
zijn leven. Het door politieke strijd verscheurde Florence, de stad waarin hij is
geboren en getogen en waar hij een hoge politieke functie bekleedt, heeft hem
voor het leven verbannen, omdat hij bij “de verkeerde partij” hoort. Volledig
afgesneden van familie en vrienden zwerft hij berooid door Italië.
Onvermijdelijk haast belandt de banneling in een grote persoonlijke crisis. Deze
crisis vormt het centrale onderwerp van “De goddelijke komedie”.
Wij lezen hoe Dante tot in het diepst van zijn ziel is geraakt door de sociale en
politieke rampen van zijn tijd. Hij gaat hierbij echter zijn eigen
verantwoordelijkheid geenszins uit de weg. De strijd van Dante heeft als inzet
een sociale en morele genezing van zijn tijd. Bovenal wil hij echter zichzelf
genezen. Hiervoor onderwerpt hij zich aan een even diepgaand als
meedogenloos zelfonderzoek. “De goddelijke komedie” is in feite een
pelgrimage, een queeste, waarbij Dante vaak de hulp inroept van de filosofie.
Een zoektocht naar de hogere natuurlijke orde, waar wij vandaan komen en ook
opnieuw naar kunnen terugkeren. Met het verwerven van inzicht is Dante
onderweg naar thuis, in zichzelf en in de wereld.
Ecce Homo, zie hier een mens …..
onderweg naar wat uiteindelijk ieder van ons zoekt